Adam Miks – blog historyczny

9 czerwca 2015
Kategorie: Bez kategorii

ulica Lwowska

Opublikowano: 09.06.2015, 11:57

Dość długa, bardzo dobrze widoczna na mapie Warszawy. Ulica Lwowska w samym centrum Miasta. Znajdziemy ją między Placem Politechniki a ulicą Piekną. Tuż przy Pięknej krzyżuje się z ulicą Koszykową. Kontynuacją Lwowskiej stanowi Poznańska. Kiedy przyjrzymy się dokładniej ulicy Lwowskiej z lotu ptaka możemy zauważyć że jest ona wciśnięta niejako między przedwojenne kamienice i powojenne budynki. Po prostu ulica Lwowska jest wąska, pozbawiona dwukierunkowości. Można poruszać się tylko w kierunku Koszykowej.

Na jej terenie znajdował się folwark Koszyki; można o tym folwarku przeczytać w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”. Właścicielem tegoż folwarku był sam król Stanisław August Poniatowski,i jako własność króla został włączony do wielkiego założenia urbanistycznego zwanego Ujazdowskim. Można tu przypomnieć że do tego samego założenia urbanistycznego należała budowa, a następnie rozbudowa parku Łazienki. Główna oś ogrodów folwarku wykorzystana została jako jedna z ulic odchodzących od gwiaździstego Placu Politechniki a była to właśnie obecna ulica Lwowska.

W 1778 roku król nadał folwark Maurycemu Glayle. Wzniósł on na obecnym skrzyżowaniu Lwowskiej i Koszykowej pałacyk w stylu klasycystycznym. Od roku 1787 pałacyk przejęła Teresa Tyszkiewiczowa. Pałacyk przejmowali kolejno Aleksander Unrug, Józef książę Poniatowski, Tadeusz hrabia Morski. Może wrócę kiedyś do tych ludzi, dziś już nieomalże zapomnianych.

W 1880 roku folwark zaczęto parcelować, a w 1904 zburzono pałacyk na rzecz budowy nowej ulicy – jest nią nasza Lwowska ulica. Ale ów pałacyk przeszedł do historii – od jego imienia powstała nazwa Koszyki.

Rozwój ulicy Lwowskiej związany jest z trzema budowami, jeżeli tak można powiedzieć. Po pierwsze – Warszawska Politechnika. Na przełomie XIX i XX wieku w pobliżu Lwowskiej zbudowano Gmach Główny Politechniki, adres: Plac Politechniki 1. Po drugie – budowa i rozbudowa filtrów Lindleya. Zlokalizowane między ulicami Koszykową, Krzywickiego, Filtrową i Raszyńską, czyli w najbliższym otoczeniu Lwowskiej. Ulica Williama Lindleya prowadzi wprost do wejścia na teren Filtrów Warszawskich, mieszczących się przy ul. Koszykowej 81. Budowę zainicjowano w 1881 roku, gdy prezydentem Warszawy był Sokrates Starynkiewicz . Po trzecie – hala targowa na Koszykach. Wzniesiona na początku XX wieku przy obecnej ulicy Koszykowej, wówczas na terenie folwarku Koszyki. Miejsce zakupów wielu warszawiaków. Do tych trzech inwestycji około ulicy Lwowskiej powrócę niebawem.

Tutaj można wspomnieć, że Rosjanie chętnie kupowali mieszkania w nowo powstających luksusowych kamienicach, zwabieni bliskością Politechniki, która była przecież szkołą rosyjską w momencie zakładania. Trzeba tu również przypomnieć bliskość koszar wojskowych, co nobilitowało ulicę Lwowską do jednych z bogatszych ulic Warszawy.

Wspomnijmy o najstarszej kamienicy w całej Warszawie ( numer 9), możemy tez powiedzieć o pałacyku Rusieckiego przy Lwowskiej 13a, pod numerem 3 znajduje się kamienica Salomona Peretza z 1911 roku. Warto kiedyś wrócić w osobnym artykule do tych budynków.

Ulica Lwowska była częścią ulicy Wielkiej. Ulica już nie istnieje. Aktualna nazwa została nadana w roku 1922, jako element polityki zmierzającej do scalania ziem byłych zaborów. Poprzednio Lwowska była częścią ulicy Wielkiej ciągnącej się aż od okolic Bagna i Chmielnej. Dla odróżnienia południowa część (od Alei Jerozolimskich) Wielkiej otrzymała nazwę Nowo-Wielkiej, a na przełomie XIX i XX wieku, po rozparcelowaniu folwarku Koszyki, dzisiejszą Lwowską nazywano Nowo-Nowo-Wielką.

Przy ulicy Wielkiej mieściła się żydowsko-amerykańska organizacja „Joint”. Niestety „moje” źródło nie podaje numeru domu. A tym źródłem jest pamiętnik E. Ringelbluma „Kronika getta warszawskiego” . Może ktoś z czytelników bloga wie, zna ów numer?

W „Złym” Leopolda Tyrmanda znalazłem taki fragment : ” „Ulica nazywała się Wielka – kiedyś, kiedy istniała. Obecnie stała tu poszarpana przez wojnę i połatana remontami duża kamienica. Ostatnia i przeznaczona do rozbiórki. Jej tłem był kremowy masyw ogromnego wieżowca. Wokół rozciągała się zryta wykopami i sfałdowana wzgórzami materiałów budowlanych przestrzeń największego placu w Europie. Placu, który rodził się w duszącym pyle, tumanach kurzu, w warkocie koparek, betoniarek, spychaczy. Po ulicy Wielkiej pozostała jezdnia i krawężniki trotuarów, też skazane na zagładę.”
Mimo toczących się tu walk podczas Powstania Warszawskiego, ulica

Lwowska i jej zabudowa przetrwała szczęśliwie wojnę bliska oryginalnego kształtu. Zniszczeniu uległy jedynie dwa domy przyległe do placu Politechniki. Dzięki temu może się dziś poszczycić szeregiem cennych budowli wpisanych do rejestru zabytków. Na ulicy Lwowskiej znajdowała się jedyna nie zdobyta przez Niemców reduta. Bronił jej „Batalion AK „Golski”.

W pobliżu Koszykowej podczas Powstania Warszawskiego działała Rosyjska Wyzwoleńcza Armia Ludowa ( z rosyjskiego RONA), oddziały kolaboracyjne. Znane jest, wręcz legendarne okrucieństwo tych oddziałów wobec Powstańców. Pisze na ten temat Podlewski w „Wolność krzyżami się znaczy”.

Bibliografia:
Drozdowski, Zahorski „Historia Warszawy”
Jarosław Zieliński: „Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy” T.1
„Barykada” – czasopismo 3 Rejonu AK ( Powstanie Warszawskie)
„Dzień Warszawy” – czasopismo 3 Rejonu AK
Anna Wagner: „Architektura Politechniki Warszawskiej” ( historia Politechniki)
Marta Leśniakowska, Architektura w Warszawie, Warszawa 2005, s. 89 ( o hali targowej na Koszykach)
Marian Gajewski „Urządzenia komunalne Warszawy” ( Ogród Koszyki)
Edward Bruliński „3 Batalion Pancerny AK „Golski””
Kirchmayer Jerzy „Powstanie Warszawskie”
Podlewski Stanisław „Wolność krzyżami się znaczy”
Jerzy Kasprzycki – „Warszawskie pożegnania nr 952″

E.Ringelblum „Kronika getta warszawskiego”

Komentarze

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.