Tu spójrz 52°15′24,1″N 21°00′30,4″E
Przy budowie Cytadeli Warszawa traci wiele ulic. W latach 1832-34 przestały istnieć takie ulice jak Gwardii, Fawory, Skąpa, Spadek, Śmiała … W 1919 roku Warszawa zyskuje jedną, jedyną w tym rejonie Miasta – jak się wydaje – przeprawę. Władze miejskie podczas zagospodarowywania terenów przy Cytadeli wytycza przejazd z Konwiktorskiej ku Wiśle. To ulica Romana Sanguszki.
Zanim o samej ulicy, parę słów o tym, kogo nazwa ulicy upamiętnia. Książę, patriota, działacz społeczny. Pieszo, w kajdanach przemierzył drogę na Syberię. Była to kara ( w połowie dobrowolna – piesza wędrówka) za udział w Powstaniu Listopadowym. Zaświadcza o tym Jego matka, Klementyna z Czartoryskich Sanguszkowa. Zostawiła pamiętnik.”Roman Sanguszko – zesłaniec na Sybir z r.1831″, warto zapamiętać ten tytuł. Z Syberii Roman „przeprowadził się” na Kaukaz. Po czternastu latach wrócił z zesłania. Osiedlił się w Sławucie. Tam urządził wzorowo swoje gospodarstwo, gdzie założył fabrykę sukna i hodował konie arabskie.
W pobliżu ulicy Romana Sanguszki ( bliżej Żoliborza) leży Fort Legionów. Trzykondygnacyjna wieża artyleryjska została wzniesiona w oparciu o projekt francuskiego fortyfikatora Marca Montalemberta na planie niepełnego ceglanego walca, zamkniętego od północnego zachodu bramą ze zwodzonym mostem i otoczonego suchym rowem. Fort Legionów można śmiało nazwać najważniejszym punktem strategicznym Warszawy w początkach XIX wieku. Stracił na znaczeniu dopiero na początku XX wieku, gdy w Warszawie zbudowano Twierdzę Warszawa (1905 rok) Obie fortyfikacje „brały udział” w I Wojnie światowej jak i w Powstaniu Warszawskim.
Fort Legionów leży w obrębie parku Traugutta. Park ten jest słynny ze stałej ekspozycji rzeźb Magdaleny Abakanowicz. Można też podziwiać i inne rzeźby – rzeźbę Samotność Zofii Woźnej , a także Wacława Szymanowskiego monument zatytułowany „Macierzyństwo”. Postawienie owych rzeźb w Parku Traugutta przyczyniło się do nazwania parku modernistycznym. Bliskość zaś Cytadeli pozwoliła rajcom miejskim na historyczną nazwę. Dyktator Powstania Styczniowego Romuald Traugutt był więźniem Cytadeli, a wyrok wykonano 5 sierpnia 1864 na terenie obecnego Parku.
Z współczesnych ciekawostek związanych z ulicą Sanguszki odnotować wypada bliskość Multimedialnego Parku Fontann. Po drugiej stronie Wisły, czyli vis a vis (!) naszej bohaterki tytułowej usytuowane jest ZOO, warszawski ogród zoologiczny. Powędrujemy któregoś dnia w tamte rejony.
W tym temacie możemy zajrzeć do następujących publikacji: Marek Drozdowski, Bohdan Zahorski „Historia Warszawy”, Zbigniew Rekuć – „Przedwojenne archiwalia w Forcie Legionów”,”Cytadela warszawska” – pod redakcją Tadeusza Skoczka, Nikodem Butrymowicz, Zbigniew Rekuć -„Zabezpieczenie zabytkowego tunelu fortecznego z XIX wieku w ramach budowy warszawskiego metra”, Eugeniusz Wawrzkowicz „Cytadela Aleksandryjska w Warszawie”, Lech Królikowski „Twierdza Warszawa”, Warszawa 2002, Zbigniew Rekuć, „Fort Legionów na Trakcie Królewskim w Warszawie” oraz tegoż samego „Fortyfikacje w przestrzeni miasta”.
Komentarze