Jesteśmy na Ochocie. Między alejami Jerozolimskimi a ulicami Raszyńską, Grójecką a Towarową utworzono plac, którego patronem jest Artur Zawisza, działacz niepodległościowy, uczestnik powstania listopadowego.

W miejscu obecnego placu w 1833 roku stanęła szubienica. Artur Zawisza zawisnął na niej, ale była to jedna z wielu egzekucji w owym czasie. Artur Zawisza stał się bowiem symbolem prześladowań po 1830 roku. Dlaczego właśnie on? Przyjrzyjmy się jego rodzinie. Oto protoplastą rodu Artura był nie kto inny jak Zawisza Czarny. Nota bene pseudonim jakiego używał patron omawianego placu w czasie Powstania Listopadowego brzmi … „Czarny”.

( Nota dotycząca daty nadania imienia placowi. W wikipedii znalazłem informację że to rok 1929, zaś w „Urządzeniach komunalnych Warszawy” Mariana Gajewskiego czytamy iż plac utworzono i nadano mu imię już po II Wojnie Światowej. Z map wynika iż w 1926 roku już zaczęto przebudowywać okolice placu. Ale czy budowano sam plac? Aby było ciekawiej w publikacji „Między Piątkiem a Sobotą” Kazimierza Perzyny czytamy: „Historyk Jan Wegner, szanując wolę rodziny Zawiszów z Soboty, pisał o nich jako Zawiszach Czarnych. O Arturze, bracie Augusta, napisał m.in.: „Egzekucja odbyła się publicznie w mroźny ranek 26 listopada 1833 r. na placu kaźni w Warszawie (od 1928 r. – Plac Artura Zawiszy Czarnego)”, czyli reasumując: mamy trzy daty. 1928, 1929 i lata po II Wojnie Światowej)

W 1770 w biegnących tędy Okopach Lubomirskiego utworzono plac postojowy ( ale raczej nie nasz plac, tylko jego poprzednik, „dziadek” jakby można tak powiedzieć ) na trasie wiodącej do osiedla Nowa Jerozolima. Nowa Jerozolima to żydowska wieś w granicach jurydyki Bożydar. Obecnie obszar owej jurydyki znajduje się w dzielnicach Śródmieście, Wola i Ochota. Od nazwy wsi pochodzi imię Alej Jerozolimskich.

Na placu wzniesiono dwa klasycystyczne domki rogatkowe – zwane Jerozolimskimi – według projektu Jakuba Kubickiego. Na stronie warszawa1939 podane są lata 1816-1818 jako data budowy rogatek. Zaś na portalu Gazety Wyborczej znalazłem lata 1823-1834 na oznaczenie tejże budowy. Rogatki zostały rozebrane przez Niemców w czasie II Wojny Światowej.

7 września 1831, w czasie powstania listopadowego, stoczono w miejscu placu Zawiszy, walkę z wojskami Imperium Rosyjskiego pod dowództwem Iwana Paskiewicza. Po powstaniu położony na peryferiach miasta plac stał się miejscem egzekucji skazańców politycznych, o czym już wspomniałem przy okazji egzekucji Artura Zawiszy.

Okopy Lubomirskiego zniwelowano około 1875 roku, a to dało możliwość zabudowy okolic placu. zabudowę placu stanowił wybudowany przed rokiem 1914 murowany dom u zbiegu ulic Raszyńskiej i Grójeckiej, będący obok rogatek jedynym budynkiem przy placu aż do lat 20., kiedy to powstała kamienica Lewandowskich u zbiegu Alej Jerozolimskich i ul. Raszyńskiej.

Po wybudowaniu w roku 1844 torów Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej plac stracił połączenie z ul. Towarową. Około roku 1909 przez plac przeprowadzono linię tramwaju elektrycznego, która tutaj kończyła się pętlą. W 1930 przerzucono nad torami dawnej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej wiadukt, przywracając połączenie placu z ul. Towarową.

Obecnie na i w okolicach placu Zawiszy możemy zobaczyć stację WKD – „Ochota” i przejazd kiolejowy; RADISSON BLU SOBIESKI HOTEL; Millennium Plaza, kompleks bankowy.

Bibliografia:
Andrzej Zahorski „Historia Warszawy”
Kazimierz Perzyna „Między Piątkiem a Sobotą”
Marian Gajewski „Urządzenia komunalne Warszawy”
Aleksander Wejnert „Starożytności Warszawy”
wikipedia
Sergiusz Minorski „Czas przed burzą”