W latach 70. w Polsce zaczęto budować z wielkiej płyty. Maksymalne ograniczenie materiałów, tworzenie powtarzalnych elementów. W ten sposób tworzono budynki bardzo do siebie podobne. Tak zbudowano (w całości i tylko w Warszawie) Piaski, Chomiczówkę, Ursynów i Stegny. W tym artykule zajmiemy się właśnie Stegnami.

W „Stolicy” numer 1-25 z roku 1973 – warszawskim czasopiśmie czytamy iż „Dobiegnie końca budowa zespołu Stegny Północne, gotowe być mają pierwsze domy zespołu Stegny Południowe”. Projektanci osiedla Stegien to Jadwiga Grębecka jako główny projektant oraz Jan Szpakowicz i Romuald Welder.

Stegny podzielono administracyjnie na trzy części: Stegny Południe, Stegny Północ, Stegny Rożek. Z tym że nie uwzględniono tego podziału na mapach Stolicy.

Stegny Południe to ta część osiedla ograniczona Bonifacego, Sobieskiego i Środziemnomorską. Stegny Północ ogranicza ulice Bonifacego, Sobieskiego i Czarnomorska.

Te dwie części Stegien oparto na istniejącej już ulicy św. Bonifacego – odsyłam do artykułu o tejże ulicy. Wokół Bonifacego utworzono krótkie, ślepe uliczki, otoczone ramionami dwóch dużych ulic: Śródziemnomorskiej i Czarnomorskiej, co ułatwia dojazd/wyjazd do/z Osiedla. Były plany iż uliczki te będą pozbawione ruchu drogowego , a zbuduje się wielopiętrowe parkingi. Z tych planów nic nie wyszło. Nazwy ulic obu części Stegien odwołują się do miejscowości leżących nad morzami Śródziemnym i Czarnym. Chociaż są wyjątki. Cztery. Istnieją ulice Karczocha i Rabarbarowa, Arbuzowa i Sałatkowa – są to pozostałości po „wiejskim” charakterze okolicy. Spójrzmy na mapę z 1967 roku. Widać na niej takie ulice jak: Ziemniaczana, wspomniana Rabarbarowa ( ale o wiele dłuższa niż obecnie), Pory i tym podobne.

Na terenie Stegien Południe znajdują się: Zespół Szkół integracyjnych ( Bonifacego 10), Szkoła Podstawowa ( Barcelońska 8), Przedszkole ( Portofino 5), apteki, pawilony usługowe. W roku 2016 przy Bonifacego 68 otworzono restaurację „Cafe Bonifacy”. Administracja Osiedla mieści się przy Portofino 8. Jednym z najważniejszych miejsc na Stegnach Południe jest pętla autobusowa. Najpierw mieściła się przy Batumi ( od 23 grudnia 1973), a dwa lata potem przeniesiono ją na poziom ulicy Korsykańskiej. Do dnia dzisiejszego pętla funkcjonuje w tym miejscu. Jest to bardzo dogodne miejsce dla uczniów Szkoły Integracyjnej, którzy mają ową pętlę – mówiąc kolokwialnie – za płotem.

Na terenie Stegien Północ znajdują się: Parafia rzymskokatolicka NMP Matki Miłosierdzia
Świętego (Bonifacego 9), Przedszkole (Kaukaska 2),Poradnia Podstawowej Opieki Zdrowotnej. SZPZLO Warszawa-Mokotów Soczi 1), Szkoła Podstawowa (Czarnomorska 3). Administracja tej części Stegien znajduje się przy Czarnomorskiej 11.

Stegny Rożek – część ograniczona ulicami Czarnomorską, Ludwika Idzikowskiego, Jaśminowa, Potoki, aleja Wilanowska. Przez osiedle przebiega aleja Sikorskiego.

Ta część Stegien zbudowana została od podstaw. Bez żadnej bazy ulic, placów czy skwerków. Jest pewne iż przed II Wojną Światową na terenie obecnych Stegien Rożek były pola. Co prawda ulice Ludwika Idzikowskiego, Jaśminowa i Potoki oraz aleja Wilanowska istniały, lecz miały inne zadanie jak dzisiaj. Wiązały daleki Mokotów z Puławską. Dziś są również dojazdem do Stegien i Sadyby, osiedla sąsiadującego ze Stegnami. Nazwy ulic to miejscowości nad Morzem Czarnym ( z jednej strony alei Sikorskiego) oraz rośliny występujące w polskich lasach ( z drugiej strony alei). To zróżnicowanie, odejście od nazw miejscowości-kąpielisk wynika z charakteru miejsca. Oto w tym miejscu widać … pola czy jakoweś nieużytki. Między Inspektową a Idzikowskiego mieszczą się ogródki działkowe.
Jeszcze trochę historii. Z map przedwojennej Warszawy wynika iż przed 1939 rokiem istniała ulica św. Bonifacego – patrz odpowiedni artykuł, a między aleją ( a może wtedy ulicą?) Sobieskiego a Aleją Wilanowską przebiegała droga. Może miedza? Na planie z lat 30. i 40. tej okolicy widać bowiem pola. Co ciekawsze mało widać budynków wokół tych pól. Przy Idzikowskiego, Jaśminowej również widać pola, a może to miejsce na przyszłe działki?

Na terenie dzisiejszych Stegien Rożek, do ulicy Idzikowskiego przytula się Fort Cze imienia Piłsudskiego. Nazwa wzięła się od wsi Czerniakowa ( Czerniaków), czyżby Czerniaków sięgał aż do dzisiejszej okolicy Stegien?
Fort był elementem pierścienia umocnień carskiej Twierdzy Warszawa. Powstał w latach 80. XIX w. jako budowla ceglano-ziemna. Wzniesiono go na podmokłym terenie, co pozwoliło otoczyć fort fosą. Obiekt miał dwa wały obronne: niższy zewnętrzny, na którym stały działa, oraz wyższy wewnętrzny obsadzony przez piechotę.

Przy Potoki 5 stoi do dziś dworek. Tak naprawdę to jednak ruiny, tylko ludzie z wyobraźnią mogą w tych zwaliskach ujrzeć dawną świetność budynku. W Archiwum Głównym Akt Dawnych znalazłem  „Korespondencję administracyjno-gospodarcza. Umowa dotycząca nabycia gruntów w osadzie Potoki, zawarte pomiędzy nabywcą Wojciechem Pyzel, a wcześniejszym posiadaczem Agnieszką Żegańską,wdowie po Józefie Żegańskim z 1855 r. Potwierdzenie posiadania gruntów w osadzie Potok przez: Franciszka Ładnowskiego, Wojciecha Pyzel, Teresę Babalską i Franciszkiem Kłoziewiczem z 1855 r.” Rodzina Pyzlów była właścicielem dworku do roku 2003, czy jednak drugim? A kim był Józef Żegański? Wiemy ze stron o tematyce genealogicznej iż Wojciech Pyzel ( 1807 – 1862) był ojcem jedenastorga dzieci, w tym Stanisława (1845 – 1894), a ten z kolei ośmiorga potomstwa, między innymi Bonifacego ( 1872 – 1907)  Ów Bonifacy jest najczęściej wymieniany w różnych artykułach jako właściciel Potoki5. Czy byli nimi Wojciech i Stanisław tego nie wiem.

I taka oto zagwozdka: między Śródziemnomorską a aleją Wilanowską widać osiedle mieszkaniowe ,gdzie spotykamy takie ulice jak: Cypryjska, Tyrrenska, Suezka, Messyńska. Nie trzeba być geografem aby zorientować się gdzie się znajdujemy. To Włochy, ale także sąsiadujący Z Grecją Cypr, oraz Suez – sąsiad Afryki. Odnalazłem także ulicę Macedońską – co sugeruje kraj w pobliżu Włoch Grecji i Cypru, tylko że bardziej w głąb lądu. I teraz pytanie: czyżby osiedle domków jednorodzinnych w nazwach ulic było jakoby przedłużeniem Stegien? I jak się nazywa owo osiedle? Kto wie?

Z ciekawostek możemy podać iż Grażyna Plebanek wydała powieść pod tytułem „Dziewczyny z Portofino”. Portofino to nazwa jednej z uliczek Stegien Południe.

Ciekawostka numer 2: w budynku przy ul. Marsylskiej 3 na osiedlu Stegny Południe znajduje się milionowe mieszkanie spółdzielcze oddane do użytku w Polsce Ludowej, co dokumentuje tablica wmurowana przy wejściu do klatki.

„Stolica”, czasopismo poświęcone w całości Warszawie, zadedykowało numer 33 z roku 1977 właśnie Stegnom.

Dopisek 1.: Na ulicy Neseberskiej mieszkało małżeństwo Wujców, Henryka i Ludwiki; opozycjonistów demokratycznych, członków KOR-u. Na ulicy Burgaskiej mieszkał Andrzej Celiński, także opozycjonista.

W budynku przy Egejskiej 2 w latach 70. znajdowała się przychodnia rejonowa.

Bibliografia:
Katarzyna Bojarska „Warszawski przewodnik literacki”
Grażyna Plebanek „Dziewczyny z Portofino”
Jarosław Zygmunt Mirski, Krzysztof Łącki „Budownictwo z technologią”
mapy Warszawy
Stanisław Łagowski: Szlakiem twierdz i ufortyfikowanych przedmości.
Lech Królikowski: Twierdza Warszawa. Warszawa: Wydawnictwo Bellona
lokalna gazetka – „Stegny Południe”

Archiwum latyfundium wilanowskiego, seria Biuro Rządcy Dóbr Wilanów [ znajdują się w Archiwum Główne Akt Dawnych]