Ulica Pawła Suzina, Żoliborz. Prawie trzystometrowa uliczka, której patronem jest powstaniec 1863 roku. Niedawno obchodziliśmy rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego, zatem jest miła okazja aby przypomnieć i tego człowieka ( chyba jednak mało znanego szerokiemu ogółowi, a przecież zasłużonego dla ojczyzny).
Oto Paweł Suzin. Członek ruchu konspiracyjnego doprowadzającego do wybuchu Powstania Styczniowego. W 1861 uczestniczył w manifestacjach patriotycznych w Kownie, a za co groziło mu aresztowanie. Ukrywał się pół roku, a następnie zbiegł do Francji. W styczniu 1862 przeniósł się do Włoch gdzie wykładał w szkole wojskowej, ale wkrótce powrócił do Paryża, gdzie ożenił się z Emilią z Kałużyńskich.Pracował w fabryce lokomotyw, gdzie zajmował się kreślarstwem. Po wybuchu powstania styczniowego przedostał się do wschodnich Prus i uczestniczył w przygotowaniach do wyprawy na Mazowsze Płockie, nie brał w niej udziału ponieważ w lutym 1863 został aresztowany i uwięziony w Brodnicy. Po dwóch miesiącach zwolniono go z aresztu i udał się w okolice Augustowa, gdzie objął dowództwo nad oddziałem stworzonym z chłopów z powiatu mariampolskiego. Pierwsza potyczka z Rosjanami miała miejsce 22 maja 1863 pod Poszławantami, druga dzień później pod Balwierzyszkami. Następnie oddział skierował się ku Sejnom, gdzie połączył się z oddziałem dowodzonym przez Wiktora Hłaskę i Władysława Brandta. Paweł Suzin planował użyć oddziału do opanowania linii kolejowej i telegraficznej pod Wierzbołowem, aby ochraniać przemyt broni ze wschodnich Prus. Starcie z wojskami rosyjskimi nastąpiło 21 czerwca w okolicy Staciszek. Oddział powstańczy przegrał tą bitwę i został rozbity, a Paweł Suzin poległ. O tym ostatnim epizodzie życia opowiada Maria Konopnicka. Jest to literacka wizja śmierci Suzina, do której raczej wytrawny historyk nie powinien się przywiązywać się. Co innego badacz literatury.
Teraz zajmiemy się dokładnym położeniem samej ulicy. Tuż za placem Wilsona, po prawej stronie ulicy Słowackiego znajduje się Plac Joachima Lelewela. A po lewej stronie tejże ulicy Słowackiego ( jakby vis a vis) znajduje się nasza, Suzina ulica. Jakby dwa światy się spotkały. Ze świata Powstania 1831 i ze świata Powstania 1863. To taka moja „wizja historyczna” tego miejsca. Można dodać plac Inwalidów, znajdujący się w pobliżu Placu Wilsona. Nazwa tego Placu jest upamiętnieniem żołnierzy, którzy stracili zdrowie w czasie I Wojny Światowej. To pierwsze w XX wieku tak masowe inwalidztwo świata. Minęło niedawno sto lat od wybuchu W 1939 roku rozpocznie się następne. Przepraszam za dywagacje, już wracam do głównego tematu.
Ulica Suzina „żyje” między ulicą Adama Próchnika* a – już wspomnianą – Słowackiego. Biegnie niedokończonym łukiem wśród bloków Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, pierwszej tego typu organizacji w Warszawie. Utworzona 11 grudnia 1921 z inicjatywy działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej oraz działaczy Związku Rewizyjnego Spółdzielni Robotniczych. Jako ciekawostkę można podać iż jednym z członków-założycieli był Bolesław Bierut, przyszły prezydent RP.
Samo osiedle zbudowano w stylu wczesnego modernizmu. Uderza długość bloków, tak długich „systemów mieszkaniowych” ( mój idiom) Warszawa przed II Wojną Światową jeszcze nie znała. Dodajmy do tego zewnętrzne amfilady balkonowe oraz podpory owych balkonów. Przypominają one starożytne kariatydy. Bloki przetrwały wojenną pożogę, zostały wyremontowane.
Bardzo ciekawą jest historia walk powstańczych przy ulicy Suzina. W 1944r. na ul. Suzina padły pierwsze strzały Powstania Warszawskiego, a żołnierze AK bronili pozycji w Kotłowni Miejskiej – Suzina 6. Przez niemal całe Powstanie w budynku kotłowni mieścił się powstańczy skład broni. Upamiętnia to tablica na ścianie kotłowni. Jeszcze przed wybuchem wojny w tymże budynku zagościło kino „Tęcza”. Budynek pod koniec XXI wieku chciano wyburzyć. Obecnie mieści się w tym miejscu Teatr TrzyRzecze.
Przy Suzina 3 w dzieciństwie mieszkali Jarosław i Lech Kaczyńscy. W 2015 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą ów fakt.
(Napisałem w poprzednim akapicie o długich systemach mieszkaniowych, można nawiasowo dodać iż takowe – już po II Wojnie Światowej – zbudowano na dawnym Placu Za Żelazną Bramą. Ciekawostką niech będzie fakt, iż na tym osiedlu kręcono serial „Czterdziestolatek”. Zajrzymy niebawem na Plac Za Zelazną Bramą, już niebawem )

* Stanisław Nicieja, Adam Próchnik. Historyk, polityk, publicysta, Warszawa 1986,

Bibliografia:
Drzewo zmarłych powstańców 1863
Maria Konopnicka – „Jak Suzin zginął”
Stanisław Podlewski „Wolność krzyżami się znaczy”
Jerzy Kirchmayer „Powstanie Warszawskie”
vikipedia
biuletyny MSW